bà xã và khóm mía hôm nay xứ Mỹ 2017
***
Bạn bè phì cười khi thấy tôi trồng mía tại xứ Mỹ này? Nhưng khi tôi trồng ra tôi vẫn ép mía ra uống chơi. Ai nghe cũng thích do nghe vui tai. Trồng khóm mía sau hè đôi lúc tôi có những lý do rất riêng tư; có khi trở mình trong đêm nghe tiếng lá mía xào xạc làm tôi nhớ về mái tranh nghèo năm cũ. Tiếng mưa, tiếng gió hú, ngàn cây nội cỏ âm vang mái thảo trang rung rinh trong giông tố bão bùng...ôi bao âm thanh đó làm sao tôi quên cho được...
Ra tù, tôi được cho về Hàm Tân. Cái tên Động Đền người Quảng trị "Di DÂn Lập Ấp" Bình Tuy 1973 ai cũng biết. Động Đền là một địa danh , không là tên của thôn hay xã nào cả.
Những mái nhà tranh nằm gọn giữa những vồng khoai, sắn. Những khoảng cát trắng, vài miếng ruộng hiếm hoi. Họa hoằn có vài mái nhà tôn xi măng [*]; đó là hình ảnh của một 'Động Đền' sau 1975.
một tấm tôn XI MĂNG từ thời 'di dân lập ấp 1973' sót lại này thưng che gió nấu bếp
Nhà tôi có thêm 'lợi tức'. Hai chữ "lợi tức" nghe sao lớn? thật ra là kiếm được thêm vài đồng bạc 'mắm muối' nhờ vào vạt mía lau sau hè.
Khi tôi ra trại về nhà thì vạt mía lau này đã rậm rồi. Mấy đứa em tôi trồng vào thuở 'thanh niên xung phong'. [**] Vạt mía mọc chi chít. Những thân mía sao "ốm o", dài cong queo , nằm xen trong bao lá khô, rậm.
Thế mà mạ tôi kiếm ra tiền mới lạ?
Trước kia người mình ăn mía, nhai mía; nhưng là mía mừng chứ đâu phải mía lau. Những đốt mía mừng to, bậm, róc vỏ xong, nhai mềm ngọt lịm. Nước mía thơm ứa ra trong từng kẻ răng cho người ăn đỡ cơn khát, mùa hè Quảng trị một thời.
Giờ về đây, Động Đền, dân mình mua từng đốt mía lau, cứng ngắt, nhai đỡ 'thèm chất ngọt'. Mía lau rất cứng, chỉ để ép ra nấu đường thôi. Cứng, mẻ răng, đứt lưỡi làm sao ăn được? Nhưng tất cả đều là tiền, là chút lợi tức chắt chiu như từng bó rau heo, mớ khoai vụn một thời khốn khó cho bà con ở đây , hình ảnh nay tôi vẫn còn nhớ mãi.
mía mừng
Mà lạ, tại sao người ta không trồng mía mừng vào lúc này? theo tôi do đất đai hiếm hoi khi nhìn những miếng ruộng cỏn con như trồng 'làm cảnh' thì đất đai trồng mía ăn chơi, 'phí' quá thôi.
Một thời sắn khoai thay gạo. Bột khoai , bột sắn là những 'dinh dưỡng cao cấp' . Vạt mía lau sau nhà, dùng để giữ làn nước dữ sau cái đê cát thủy lợi. Tôi nhớ sao hình ảnh những trận mưa xối xả trong màn trời giông tố. Bao làn nước từ dốc Sơn Mỹ 'hồng hộc' tràn về thôn tôi, ập vào nhà tôi, tràn vào nền đất, xô rào rạo cái vách lá...
Những đồng bạc hiếm hoi kiếm được từ những đốt mía lau, 'ốm o' khô đét như nhánh nè , nằm cạnh gánh hàng của mạ tôi trong buổi chợ quê. Mạ tôi chắt chiu mua thêm con cá, hay lon gạo đó là những gì nâng niu trân quý cho từng tấc vườn, từng gốc cây ổi, cây xoài. Ngay bụi mía lau sau hè tưởng chừng hoang dại; nhưng lại là từng đồng bạc, từng lon gạo kiếm thêm.
Tôi thuơng về kỷ niệm Động Đền, một thời khốn khó. Hình ảnh mãi ghi trong tim tôi là hình ảnh một mái nhà những mái lá lưu dân Quảng tri trong đó có nhà tôi. Tôi còn thuơng sự dễ dãi, xuề xòa người xóm tôi, ăn mía lau mà quên đi đốt mía mừng ngọt mềm, ngày trước.
Ôi thời gian! mới đó mà mấy mươi năm lao qua nhanh lúc nào chẳng hay? Con đường thôn xưa um tùm cỏ dại cùng bao vạt mía lau của xứ Động Đền nay đà mất dấu. Mấy đám mía trong xóm nhà tôi nay biến thành những vườn điều cùng những ngôi nhà xây mới. Thời này, lò ép đường thô sơ các xã lân cận nay cũng không còn. Đời sống vật chất thời nay đã thay đổi rất nhiều. Những loại đường trắng tinh khôi nhập từ nước ngoài đã thay thế phần nhiều những bánh đường đen thô sơ mộc mạc. Dù sao chăng nữa, có thể nơi nào đó còn trồng mía lau đễ cung cấp cho những xe nước mía thành phố. Đất đai bây giờ tiền muôn bạc tỷ chắc không còn thừa mứa để trồng những loại cây như vậy.
lối xóm cạnh nhà mẹ tôi hôm nay (tết Đinh Dậu 2017)
Hôm nay vợ chồng tôi về, đường sá thênh thang, phố phường mở rộng. Lối cát nay mất dấu chân xưa. Lồng lộng trong gió biển Hàm Tân một thời phi lao vi vu hát, làm tôi nhớ thuơng đám mía lau mộc mạc ngày đó biết bao./.
ĐHL 1/8/2015
27/11/2022
======================
BÔ BÔ đứa cháu ngoại sau vườn nhà tôi
Toyon Avenue San Jose
2018
=========================
nước mía tự tay tôi ép
tại nhà Ngoại VN (2017) tôn xi măng thời di dân vào Bình Tuy chỉ còn dấu vết vài miếng dùng làm ngăn gió nấu bếp sau nhà
tôn xi măng: là loại tôn ép cấp phát cho hàng ngàn gia đình QT DI DÂN LẬP ẤP 1973. Sau 1975 chính quyền mới quyết định cho dân QT tại Bình Tuy Động đền đi Kinh Tế Mới 1977 vào Bạc Liêu hay những nơi khác , được tháo dỡ nhà cửa đi theo , nên số nhà tôn xi măng này ít đi . Vào thập niên 1980 ở vùng Động Đền hay trên dốc Sơn Mỹ Tân thắng, những gia đình có lợp tôn xi măng, sườn nhà gỗ , vách ván thuộc loại khá giả, nếu có thêm con bò kéo thì lại là 'giàu' ...
[**]: sau này lập gia đình, vợ tôi kể lại giống mía lau xuất xứ từ nhà vợ tôi bên xóm, các em tôi qua xin về làm giống.