RỪNG ĐÓT BÊN TRẠI TÙ BÌNH ĐIỀN

Gió đón mưa về thêm đau thương trần thế

Người bước nặng nề, tìm chưa thấy tình quê

Ai đã thề và ai đã thề

Có hồn thiêng đất mẹ đang còn nghe ...

( Gió Núi Mưa Rừng / NS HUYỀN ANH)

***

    Hôm nay khi đã sang xứ người, hàng ngày "lang thang" đọc báo trên mạng chợt tôi bắt gặp những mẫu chuyện nói cây đót miền núi tại quê nhà. Chuyện là hiện nay đót được "nâng cấp, xưng tụng" lên cái tên rất là giá trị đó là LỘC RỪNG. Bài viết trên báo chí cũng là hình ảnh hay số phận hẩm hiu người dân nghèo khổ miền núi trong thời kinh tế đổi mới trong lúc người dân thành thị lại ấm no đầy đủ hơn nhiều.

 Một đất nước sau nhiều thập niên "thay ngôi đổi chủ" bao lớp dân nghèo vùng núi vẫn cam chịu cuộc đời thiếu thốn đói khổ. Rừng thiêng vừa sau cảnh chiến tranh nay lại biến thành "người bạn" thân hàng ngày sẻ chia,  che chở cho bao số phận của người miền núi. Nói không hết bao hình ảnh từ muôn triệu "của trời cho",  rừng ban ân cho người vùng cao. Gỗ mây măng nứa, những gì của rừng cũng biến thành nguồn sống nuôi người. Cây đót cũng thế, đót cũng là tiền giúp người thoát khổ. 

Chuyện đáng ngạc nhiên cho người viết do ngày xưa người ta chưa bao giờ tưởng tượng ra hay kể "số vào đâu" về cây đót hay nguồn lợi từ đót. Cảnh biển dâu ai mà đoán được? thời nay đót cũng là "cơm gạo áo tiền" cho người miền núi và dĩ nhiên  là ...nghèo!

  Cây đót mọc nhiều ở đâu? có thể là dọc theo dãy Trường Sơn miền Trung vùng khí hậu nóng ẩm hơn miền Bắc. Miền núi Quảng Trị, từ những rú càn La Vang, Tích Tường, Như Lệ, Ái Tử đi lên chúng ta đã thấy nhiều đồi đót mọc chen với lau lách. Ba năm 1975-1977 ở "Trại 4 Ái Tử", trại tù phía lưng Chùa Sắc Tứ ngó lên. Chúng tôi từng toán đi kiếm đót về, phơi khô thân đập ra và đan thành từng tấm phên vuông, lót nằm.

Sau này tôi lại có thêm kỷ niệm về đót do những năm tại Bình Điền, chúng tôi từng đi hái đót mang về cho Trại hay cho cái "nợ trần gian" đó là  "lao động cải tạo ".

                      hình-PHƠI ĐÓT

   Rừng đót Bình Điền nhiều lắm, nhất là dưới chân ngọn núi từng mệnh danh là Căn Cứ Bastogne- Tây Nam Huế ngày xưa. Cứ đến mùa đót nở hoa mới thấy đót ở đó nhiều vô số. Ngày nay đót được người mình ưu ái gọi là "lộc của trời" do nó hái ra tiền bạc. Ngày xưa đót chỉ có giá trị đối với đời tù chỉ là vài khúc sắn, chia phần trưa sau khi người tù hoàn thành nhiệm vụ bẻ đót cùng cân đót. 

Người kể chưa quên hình ảnh cái "nồi quân dụng" trong bếp tù. Thứ canh sắn cắt mỏng, khá lắm được nêm thêm thứ ruốc Thuận An do Trại vừa đi Huế "bán đót" mua ruốc lên cho tù. Phải kể thật lòng, ngày đó là loại ruốc "quỷ tha ma bắt"...nồi quân dụng canh sắn nấu xong, vỏ giòi nổi lềnh bềnh. Dù sao có ruốc còn hơn không, nồi canh nêm ruốc tất nhiên phải "chất lượng" hơn món "canh đại dương"  là nước muối nấu sôi, trại thêm cho ít mở và bột ngọt. 

Thôi người kể xin bỏ qua chuyện này để tiếp về câu chuyện của đót và rừng Bình Điền Tây Nam Huế.

============================== 

căn cứ Bastogne một thời Mùa Hè đỏ Lửa, có ngờ đâu sau 1975 lại là những trại "tù cải tạo'

Tái chiếm Bastogne 
Ngày 15 tháng 5/1972, để tái chiếm một vị trí trọng yếu đã bị rơi vào tay Cộng quân, tướng Phú đã tổ chức một trung đội cảm tử quân gần 40 chiến binh do một thiếu úy chỉ huy, được trực thăng vận nhảy ngay xuống căn cứ Bastogne (trích FB)

============================ 
...
Những toán tù được "giao khoán" cân lượng, chia lại cá nhân mỗi người bao nhiêu ký đót. Bạn đọc có thể thắc mắc tù thì đi hái đót làm gì? Hồi này cũng là "lộc của trời" nhưng lộc này thì cho Trại về bán cho Huế đó thôi. Những năm 1979 và 1980 có thể người dân Huế có dùng những cái chổi đót được hái từ rừng Bình Điền cũng nên.

Đi bẻ cây đót thật vui vì chúng tôi có dịp "dạo chơi", chen lẫn trong rừng đót, được những giây phút thảnh thơi với hoa lá không có ai canh giữ theo mình. Đỉnh Bastogne không còn xa xôi nữa; nó, trước mắt chúng tôi và chẳng còn cao vì chúng tôi đang ở cạnh nó. Cách bẻ đót khá dễ dàng. Khi hoa đót bắt đầu bung, màu còn hơi xanh, là thời gian tù đi "thu hoạch ". 

Không dùng liềm, cũng chẳng phải bẻ 'ngang xương'. Một tay nắm phần lá ngang cái đốt chúng ta muốn bẻ, tay kia cầm bông đót bẻ về phía ngược chiều, thì bông đót tự DỨT RA, không còn dùng dằng, mất thì giờ nữa. Đi hái đót buổi đầu, "năng suất" còn thấp, qua buổi thứ hai thì quen tay, chúng tôi tăng dần lượng đót. 

Cây lách rừng "ranh ma", mọc xen trong rừng đót. Phần mép lá của cây lách sắc "hơn dao cạo", bao nhiêu lần đứt tay máu chảy ròng ròng; "đưa miệng mút" cầm máu, rồi cũng xong. 

Mùa đót vào tháng nào chúng tôi chẳng nhớ?mà chẳng cần nhớ làm gì! Nhưng đót không thể "rủng rỉnh" đợi mà trại phải làm gấp chỉ ít tuần trong mùa "ĐÓT RỘ" thôi.  Huế lúc này làm sao mua hết đót trên rừng? Huế sau năm 1975, chỉ còn vài con phố "hiu quạnh". Chủ nhân lớp ở tù, lớp "mất hút" phương xa. Những bà mẹ Huế mãi ngồi "chờ con";đứa ở tù, hay có đứa 'đi mãi' không về, nên để tường ố nhện nhăng.  

Phố Huế đìu hiu-  u buồn khi khách vắng teo. Chẳng ai màng quét dọn, thì làm sao đót từ rừng về thành phố bán chạy? Vài dãy phố mua bán cầm chừng, tiền bạc hiếm hoi, chuyện "lộc trời" chắc gì khấm khá?

Xưa, tôi có khi tay cầm chổi đót. Tôi còn nhớ hình dạng cái chổi, qua tay nguòi dân quê hay người thợ nào đó bó cho mà dùng. Giờ, tôi đứng đây giữa rừng đót Bastogne ngày xưa "gầm vang' đại pháo, 155, 175 ly? tất cả đã trả lại im lìm muôn thuở cho núi rừng Truờng Sơn. Lòng cảm thấy vui do tôi vừa biết một chuyện "bất ngờ hay lý thú" nào đó về đót.
 
    Cứ trưa mỗi người mỗi vác đót thật lớn đứng xếp hàng "đếm số" vào lại cổng trại. Cái sân Trại BA giờ đây phơi đầy những hàng đót. Đót khô trại sẽ có xe chở về Huế. Chuyện bán đót là chuyện của cán bộ, đời tù chỉ mong nghe tiếng kẻng để đi nhận phần ăn là xong. Củ sắn, thìa muối sống buổi sáng , phần "canh đại dương" kèm theo sắn hay khoai chủ yếu thế cơm...thời hái đót tại trại Tù Bình Điền gần 1980 tù phải tự túc có nghĩa là "trồng gì ăn đó". Những cánh rừng sắn bạt ngàn Bình Điền sẽ được thu hoạch và ăn sắn thế cơm. Cơm tù vào thời điểm đó cũng có nhưng rất ít. Do khẩu phần gạo cho 1 người tù mỗi ngày chỉ có đúng 20 GAM? Trại Bình Điền 'lên kế hoạch' cứ 5 ngày mới được thuởng thức một chén cơm từ khẩu phần 100 gam gạo (20gam nhân cho 5 ngày)...

Rõ ràng gạo là "thuốc bổ sâm nhung" phụ cho thời khoai sắn thay cơm.   Đó là thời gian khó quên, những kỷ niệm "rưng rưng " với đót, với  Trường Sơn - Huế,  từng chan hòa với những cánh rừng đót lung lay theo gió Trường Sơn.

Người kể nhớ làm sao ngày đó từng cùng nhau bó đót để đổi miếng ăn cho tù, là kỷ niệm buồn nói cho đúng là cay đắng làm sao. Tôi nghe chuyện đót của người dân mình miền núi hiện nay, lòng lại nhớ nhớ thương thương về nhớ  mấy mãng rừng no nắng trên vùng Bastogne, từng rực lửa chiến tranh vùng Tây Nam Huế.

Nhưng nói cho có nói đó thôi.  Ý niệm hận thù, ghét bỏ, đã qua đi như ngọn gió rừng lao xao lướt qua thảm rừng đầy tràn hoa đót. Giờ đây đót vẫn còn ; nhưng là tiền, là gạo,  cho bao lớp tuổi thơ VN, đời sống bấp bênh, nghèo đói so với tuổi thơ thành thị. 

 Qua bao năm, chắc hẳn giờ đây hoa đót vẫn đu đưa, "ru đời" qua đi sau từng cơn gió núi. Đót Trường Sơn vẫn vươn qua bao tàn phá của những bàn tay tham lam mở đất; đót còn nuôi em, nuôi mẹ vùng cao. Xã hội còn nghèo, hay tình nguòi cùng sự công bằng xã hội "còn nghèo"?  Trường Sơn vẫn oằn lưng chịu bao nhát chém của lòng tham ; đất Cao nguyên vẫn lở lói cho 'tiền muôn bạc tỷ' của những kẻ ngất ngưởng quyền uy ! Người dân núi vẫn nghèo, tuổi thơ vùng cao vẫn đói ! Bó đót qua thác vượt ghềnh, vẫn chống chọi với cái chết để đổi lấy miếng cơm! những chiếc cầu "công lý" vẫn chưa nối bờ cho đám dân rách rưới xác xơ ? 

HÌNH - trẻ em miền núi đang thiếu CẦU phải di chuyển qua suối bằng ròng rọc

   Thôi, biến cố nào cũng qua, sướng khổ nào cũng hết;  xin lắng tâm tư về kỷ niệm , mong sóng lặng gió qua bình yên như nước hồ thu. Trong muôn vàn ký ức của những thế hệ , những lớp người đi trước , bao nguòi Việt Nam dù bắc hay nam, dù người linh VNCH hay bộ đội 'cụ Hồ", chắc hẳn có nhiều người mang nặng dấu ấn Trường Sơn, trong đó có hình ảnh những rừng đót hoa nở trắng phau, lung linh trong nắng. Tôi không ngờ hôm nay những hình ảnh và câu chuyện về đót cũng được nằm trong vùng kỷ niệm ./.

ĐHL 

edition 5/12/2024

hiện nay người dân Huế hay đồng bằng Quảng Trị đang ồ ạt lên rừng kiếm đất , tương lai những rừng đót "lộc trời" chắc cũng không còn