Samuel Langhorne Clemens - ông còn có bút hiệu là Mark Twain, là nhà văn Mỹ vừa là cây viết trào phúng
châm chích phê phán xã hội đương thời. Tác phẩm nổi tiếng của ông gồm
-the
Adventures of Tom Sawyer(1876) cùng phụ bản,
-Adventures
of Huckleberry Finn(1885)
cuốn sau này còn gọi là "the Great
American Novel".
vài tác phẩm khác :
-A Tramp Abroad (1880)
-The Stolen White Elephant (1882)
-Life on the Mississippi (1883)
-A Connecticut Yankee in King Arthur's Court
(1889)
-Merry Tales (1892)
-Personal Recollections of Joan of Arc
(1896)
-How to Tell a Story and Other Essays (1897)
-A Dog's Tale (1904)
-Is Shakespeare Dead? (1909)
Mark Twain lớn lên tại Hannibal , tiểu bang
Missouri, bối cảnh cho hai cuốn sách của ông kể trên. Ông làm đủ nghề thợ lên
khuôn làm báo sắp chữ , thợ in nhiều nơi cho đến sau này ông là hoa tiêu trưởng
cho con thuyền trên sông Mississippi trước khi về miền tây làm cho tờ Orion với
anh đầu
Thất bại về tìm vàng ông trở qua làm báo. Thời
gian phóng viên , ông viết câu chuyện hài huớc khá nổi tiếng "The
Celebrated Jumping Frog of Calareras County, " làm toàn nước Mỹ chú ý đến
ông.
Ông thành công nhiều về viết lách cùng diễn
thuyết trước công chúng. Ông nhận nhiều lời khen cùng chỉ trích
Dù Twain kiếm nhiều tiền từ viết lách và diễn
thuyết ,nhưng ông lại thất bại trong đầu tư.
Mark Twain dùng nhiều bút hiệu khác trước khi dùng "Mark Twain". Ông ký bút hiệu Josh với cho các bài viết về trào phúng hay hý họa cho đến năm 1863 . Có khi ông dùng bút hiệu "Thomas Jefferson Snodgrass" cho một loạt nhiều bức thư trào phúng
Khi làm hoa tiêu trên sông Mississippi , mark two hay mark twain chỉ độ sâu 2 fathoms gồm 12 feet độ sâu an toàn cho tàu ông vượt qua .
*************************************
BẦY GIẺ XANH HUYÊN NÁO QUÁ
What Stumped the Bluejays
MARK TWAIN
lời dẫn
con giẻ xanh muốn tích trữ thức ăn vào cái lỗ nó khám phá trên nóc nhà hoang bằng cách tha hạt sồi bỏ vào lỗ đó. Bỏ mãi không đầy, nó cứ kiên gan làm mãi; nó lại kêu thêm rất nhiều đồng loại tới giải bày cho đến khi có một con đi quanh nhà tìm hiểu ra vấn đề. Tất cả mới tự hiểu ra cái ngốc nghếch của chúng rằng bỏ hạt sồi vào lỗ không đáy thì bỏ bao nhiêu cho vừa.
Bài này ám chỉ cái ngốc nghếch của con người khi giải quyết khó khăn của một vấn đề rằng phải biết khám phá tìm hiểu tìm phương pháp giải quyết hơn là cứ lấy quyét tâm trì chí một cách mù quáng là thành công.
dhl
LÒAI VẬT biết nói với nhau đấy, dĩ nhiên là vậy. Điều đương nhiên này bạn chẳng
cần phải hỏi; Nhưng tôi giả dụ có người hiểu được tiếng chúng đấy. Tôi thì chẳng hiểu được đâu , nhưng có một gã biết . Tôi biết gã biết, tuy nhiên gã
nói riêng tôi chỉ mình gã biết được tiếng chim thôi . Tuổi gã cở trung niên , gã thợ mộc có tâm hồn bình dị
sống cô đơn một xó xỉnh tại xứ California này với núi rừng , qua bao nhiêu
năm, và quá quen thuộc với bạn bè lối xóm chỉ là thú dữ với chim muông cho đến một lúc gã biết hết tất cả tiếng nói của chúng
phát ra. Gã tên là Jim Baker Dựa theo giảng giải của Jim Baker, vài loại thú
cũng có giáo dục trong giới hạn nào đó ,
chúng chỉ biết vài tiếng nói đơn giản , rất hiếm hoi mới biết được cách nói
ẩn dụ hay văn vẻ ; trong khi vài giống khác thì kho tàng ngôn ngữ của chúng thật
phong phú , biết cách ra lệnh chững chạc hay chuyên chở ý một cách mạch lạc. Thế
là cái hậu của chúng huởng thì quá ư khấm khá ; chúng khoái về chuyện này lắm ; chúng ý thức được cái tài
của chúng và tận huởng cái thú "khoe khoang" này. Gã Baker còn nói
thêm rằng , sau một thòi gian gã theo dõi tận tường kỹ lưỡng, gã đi đến kết luận chỉ có giống giẻ xanh là giống nói hay nhất trong tất cả chim muông, dã thú
mà gã đã kinh qua. Gã nói:
Có nhiều điều để bàn về con giẻ xanh hơn tất cả loài nào . Giống
này nó có nhiều tâm trạng và cảm giác khác hơn mấy loài khác ; và bạn
biết rằng , giẻ xanh nó nói lên được bằng ngôn ngữ bất cứ gì nó cảm nhận .
Mà không phải ngôn ngữ thông thuờng đâu nhé , khi nó cáu lên thì nó sổ từng
tràng bóng bẩy ẩn dụ không thôi- đó là nguyên cớ bạn không bao giờ thấy
giẻ xanh lúng túng trong một từ nào. Loài người chưa bao giờ được như nó. HỌ chỉ
biết thịt nó thôi ! Có một chuyện nữa : Ta vừa thấy một chuyện quá hay, không
có thứ chim nào , ngay cả bò, hay con vật nào khác biết văn phạm hay như giẻ
xanh cả. Có thể ông bạn cho rằng giống mèo cũng biết văn phạm đấy. Ồ, thì mèo
cũng biết đấy chứ--bạn thử thấy mấy con mèo động đực sau nhà hàng đêm và nghe
văn phạm của chúng như thế nào? chúng làm bạn cứng hàm không nói gì hơn. Người
không biết thì bảo đó là tiếng ồn do bầy mèo đang giành giật nhau làm họ bực
mình , nhưng chẳng phải vậy đâu , đó là thứ văn phạm chết tiệt mà chúng đang
dùng . Lúc này ta chưa bao giờ nghe một con giẻ xanh nào dùng thứ văn phạm ghê
tởm đó cả , chưa hề bao giờ; mà khi chúng làm như vậy, thì phải biết nhục nhả
như loài người mà câm lại và cút xéo ngay thôi.
Ông bạn có thể gọi chú giẻ xanh là chim. Cũng được, vì trong chừng mực
nào đó nó mang lông trên người, và không thuộc vào nhà thờ nào cả, tuy nhiên nó
mang nhiều tính người hơn ông bạn đấy. Ta sẽ nói cho ông bạn lý do tại sao. Quà
trời ban cho chim giẻ , kể cả bản năng , cảm giác cùng quyền lợi của chúng có đầy
mặt đất. Loài chim giẻ không bao giờ sống theo nguyên tắc như ông dân biểu cả.
Loài giẻ sẽ nói dối , sẽ ăn cắp, lừa gạt, sẽ phản bội; và khi đủ bốn thứ trong
năm tội chim giẻ sẽ trở về như lời thề long trọng trước kia, tính linh thiêng của
một bổn phận là thứ mà bạn không thể nhét vào đầu con giẻ nào được. Nào giờ
đây, điều đáng nói hơn mọi thứ, là chim giẻ còn vượt hơn trên cả thề thốt như mấy
ông tai to mặt bự chúng ta hay thề. Bạn nghĩ rằng loài mèo cũng biết thề thốt.
Vâng, thì giống mèo cũng biết thề đấy ; nhưng bạn hãy cho giẻ xanh một chuyện nào
trong quyền lực của chúng thì con mèo của bạn chạy đi đâu rồi. Đừng nói chuyện
này với TA nhé-- ta biết quá nhiều về chuyện này. Vẫn còn một chuyện khác, mắng
nhiếc loài nào đây, mắng nhiếc cho đúng thì loài giẻ xanh này cũng giống bất cứ
ai dù người hay thánh. Vâng, Ngài ạ, giẻ ta cũng giống y người vì giẻ biết
khóc, biết cười, biết nhục, biết lý luận và lên kế hoạch cũng như biết bàn bạc
thảo luận, giẻ ta cũng thích chuyện tầm phào cũng như bao chuyện tai tiếng trên
đời, giẻ ta cũng biết thế nào là châm biếm, giẻ ta cũng biết khi nào là một tên
ngốc y như bạn biết vậy mà còn biết rõ hơn bạn nữa cơ chứ. Nếu giẻ ta không phải
là người thì tốt hơn hết là cứ là giẻ , vậy thôi.
Giờ ta nói cho ông bạn năm trước gã đàn ông cuối cùng trừ ta ra đã
rời khỏi chốn này. Từ đó nhà của gã đằng kia vẫn bỏ trống; căn nhà gỗ, mái lợp
ván--có phòng rộng ngoài ra không có gì khác--chẳng trần , trống rỗng từ sàn đến
mấy thanh rui của mái nhà. À , một sáng Chủ nhật ta đang ngồi chơi với chú mèo
trước căn lều của ta , sưỡi nắng, ngắm dãi đồi xanh ngắt trước mắt, lắng nghe
tiếng lá cô đơn rơi xào xạc dưới mấy gốc cây già, tưởng nhớ đến quê nhà xa xăm
ta đã bặt tin mười ba năm nay. Ta thấy một con giẻ xanh tìm cờ kiếm được quả sồi
trên nóc nhà kia khi hắn buộc miệng "chào ông, tôi đang có chuyện bí đây rồi
" khi chú chim này nói , quả sồi rơi ra khỏi mỏ rơi long lóc xuống mái
nhà, dĩ nhiên là thế . Nhưng hắn vẫn thây kệ , trí óc nó đang bận nghĩ đến chuyện
hắn đang lo. Mái nhà có một mắt gỗ lỗ đã bong ra , con chim nghiêng đầu qua bên
mắt kia nhắm lại còn một mắt ngắm vào cái lỗ y như đang nhìn qua miệng cái bình
cao cổ vậy. Rồi con chim nhìn lên mắt sáng lên , nó nháy mắt vỗ cánh đôi ba cái
y như mãn nguyện lắm--ông bạn hiểu đấy--nó nói,
đây trông giống y một cái lỗ,
chỉ là một cái lỗ--thật đáng tội nếu tôi mà không tin nó là một cái lỗ !"
Rồi nó nghiêng đầu qua bên tiếp tục nhìn lại lần nữa; nó liếc nhìn
lên, lần này nó thật sự vui thích cùng thỏa mãn; cánh và đuôi nó vẫy vài lần,
nó nói thêm " Ồ, không, giá như mà ta không may thì cái lõ này chắng có
gì, tại sao nó trống trơn vậy này !" Nó vội bay xuống tìm trái sồi lên thả
vào trong lỗ, khi nó nghiêng đầu lui chùng ta thấy nó có nụ cười mãn nguyện nhất
trần đời. Bỗng nó nín bặt như đang lắng nghe điều gì, nụ cười tan dần khỏi nét
mặt như có cái gì kỳ lạ nhất hiện ra. Nó tiếp tục nói, "ô tại sao ta không
nghe tiếng rơi !" Nó ghé mắt nhìn qua cái lỗ lần nữa , nhìn lâu hơn ; nó đứng dậy
lắc đầu; đi quanh sang phía phía khác cái lỗ tiếp tục nhìn bằng huớng khác ; Nó
lại lắc đầu quầy quậy lần nữa. Nó nghiên cứu một đổi, rồi tiếp tục làm thêm nhiều
điêu----Nó cứ đi quanh chiếc lỗ điều tra mọi điểm quanh vùng. Chẳng ích gì. Nó
đứng trầm tư trên mái nhà chân phải gãi phía sau đầu , cuối cùng nó nói ,
" A , ta mãi nghĩ không ra, chắc chắn rồi, cái lỗ này phải là dài lắm ;
tuy nhiên ta không dại gì đứng mãi đây, phải lo công việc chứ, ta cho là đúng
, nào liều thử xem."
trái sồi
trái sồi này ở rừng miền trung VN có thể là hạt sót , thứ này trồng nhiều ở bắc CA
Thế là con giẻ xanh bay đi tìm trái sồi khác tiếp tục thả vào cái lỗ
, mắt nó liếc thật nhanh nhìn cái lỗ xem có gì khác biệt không , nhưng chẳng kịp.
Nhìn mãi chừng một phút, ; nó đứng dậy thở dài nói, " đồ chết tiệt, coi bộ
ta không hiểu nỗi chuyện này , có lẽ nào ; tuy nhiên ta cố khắc phục một lần nữa
xem sao ." Nó tiếp tục kiếm thêm sồi thả vào lỗ bằng hết khả năng để xem
cái lỗ này là gì , nhưng lại thua. Nó nói , " Ừm, ta chưa có lần nào bí
như chuyện cái lỗ này , ý kiến của ta cho nó là một lỗ mới trên đời này."
Nó bắt đầu nổi giận . Nó tiếp tục nguyền rũa, đi lên đi xuống trên nóc nhà nói
lảm nhảm tự chữi vào mặt nó. Ta chưa bao giờ thấy con chim nào cứ mắc mớ vào một
chuyện không ra gì như nó cả. Đi xong con giẻ xanh này lại tiếp tục tới miệng lỗ
nhìn vào chừng nửa phút, nó nói ,"À, mày chỉ là cái lỗ dài và sâu thôi
nhé, tất cả chỉ vậy thôi nhé--ta bắt đầu khởi sự lấp đầy mày đây- ta sẽ--ch ..ết
nếu ta không lấp mầy , dù tốn cả trăm năm "
Nói xong nó bay mất. Từ lúc lọt lòng cho đến giờ chắc ông bạn chưa
bao giờ thấy loài chim nào như vậy đâu. Ta rất đỗi kinh ngạc khi chứng kiến
cách nó kéo bao nhiêu hạt sồi vào cái lỗ đó. Nó chắng còn tốn thì giờ nào nhìn
vào cái lỗ mà tiếp tục mãi một việc mang sồi về. Nó thực sự kiệt sức với đôi
cánh lủng lẳng. Người nó rũ xuống, vả cả mồ hôi, vừa thả trái sồi nữa vào xong
nó nói, " Giờ này thì nhà ngươi phình cả lên bên trong rồi đó, ta biết chứ
" Nói xong nó hơi khom người xuống nhìn. Ông bạn có tin lời tôi không ,
khi nó ngẩng lên mặt nó xanh ngắt và nổi cơn thịnh nộ. Nó nói, "Ta đã đổ đầy
bên trong số sồi đủ cho một gia đình trong ba mươi năm, nếu thấy người nào
trong đó , ước gì ta nhồi cho họ một bụng mạt cưa đầy căng trong hai phút cùng
để trong đó một viện bảo tàng "
Giờ nó chỉ còn sức bò lên trên nóc mái dựa lưng vào ống khói, gom
góp lại tất cả cảm tưởng rồi bắt đầu thôi nghĩ ngợi. Có thể trong phút giây nào
trong ý kiến ta cũng như anh cho nó là thô lậu nhưng có lẽ chúng ta chỉ hiểu sơ
nó bên ngoài thôi vậy.
Có con giẻ khác lại gần , nghe qua việc làm tận tụy của con giẻ này
nó muốn tìm hiểu xem sao. Con giẻ khổ sở kia mới nói cho nó mọi chuyện, nó nói
, " Giờ trong cái lỗ kia , nếu bạn chưa tin cứ tới nhìn vào xem sao,"
Con giẻ bạn men tới nhìn vào , nó trở lại bảo , "Ông bạn đã thả vào đó bao
nhiêu rồi?"Con chim chịu nạn kia trả lòi "ngót nghét hai tấn đó bạn
".Con chim mới tới nhìn vào thêm lần nữa. Coi bộ nó chưa hiểu ra được chút
nào , nó ngẩng đầu kêu to lên ba con giẻ khác vội bay đến. Chúng nó phán đoán
chuyện cái lỗ , chúng yêu cầu con chim khổ sở kia kể cho chúng nghe thêm lần nữa
, rồi lại tiếp tục thảo luận, tiếp tục cho ra nhiều ý kiến giá trị y như một
nhóm người đang thảo luận vậy.
Chúng nó kêu thêm nhiều con giẻ xanh khác , và càng nhiều hơn nữa,
cho đến khi toàn vùng ngập tràn một màu xanh của bầy chim giẻ. Ta đoán lên đến
năm ngàn con, con thì lải nhải, con thì tranh luận, chữi rũa, hung hằng ôi đủ
thứ âm thanh ta nghĩ bạn chưa từng nghe tới. Con chim nào cũng ghé mắt nhìn vào
lỗ đó và gật gù phát biểu về điều bí mật còn hơn con tới trước nó. Chúng phải
khám phá toàn bộ ngôi nhà mới được. Chiếc cửa mở hé một nửa,cuối cùng có con giẻ
già xuất hiện hé cửa nhìn vào. Dĩ nhiên chúng khám phá ra bí mật kia thật mau.
Những trái sồi nằm la liệt khắp nền nhà. Con chim già , vổ cánh đành đạch kêu
toáng lên " Lại đây !" " tất cả đến đây nhanh nào; chưa ai mà
ngu đần đến độ đi lượm sồi về đổ cho đầy cái nhà này như vậy cả !" cả bầy
giẻ sà xuống trông như một đám mây xanh ngắt, lần lượt từng con liếc nhanh vào
trong nhà , toàn bộ sự vô lý của một loại hợp đồng công việc là thế này đây: từ
con giẻ đầu tiên vướng phải rồi ngã ra cười bể bụng , cho đến con kế tiếp cũng y như vậy.
Vậy thì thưa bạn , bầy chim này ngủ quanh đây trên nóc nhà hay trong
mấy tàng cây trong một giờ đồng hồ, chúng cười hô hố y con người . Chẳng có ích lợi gì khi bạn nói với tôi rằng loài giẻ không có tính
hài huớc, bởi rằng ta biết rõ về chúng và ta còn nhớ trong đầu nữa đó. Ba năm
trời cứ mỗi mùa hè , chúng đều đem loài giẻ từ khắp nước Mỹ về đây để nhìn cho được
vào cái lỗ kịa Còn có loài chim khác nữa kia chứ. Và tất cả đều thấy được chuyện
này , ngoài trừ một con Cú từ Nova Scotia tới thăm vùng Yosemite , trên đường về
hắn có nhìn vào lỗ này. Hắn nói hắn không thể nhìn ra điều gì buồn cười trong
chuyện này cả. Nhưng con cú này lại có
điều quá thất vọng về Yosemite nữa đấy.
Source
Mark Twain. (1977).What
stumped the bluejays. Great American
Short Stories. Pleasantville, NY: The Reader’s Digest Association.
đinh hoa lư tuyển dịch
Christmas 2012 24/12/12
